GÖZDE ÖZBEK, Klinik Psikolog
Yoğun ve zorlayıcı taleplerin uzun süreli olması ve kişinin kaynaklarının az olması tükenmişlik sendromu (burnout) denilen durumun ortaya çıkmasına neden olabiliyor .Tükenmişlik; bitmek bilmeyen yorgunluk ve halsizlik hissi, yapılan işlerin anlamsız ve yetersiz gelmesi, kişinin kendini sürekli mutsuz hissetmesi olarak tanımlanabilir. Tümüyle iş yaşamından kaynaklı olduğunu düşünülse de, klinik çalışmalar mükemmeliyetçilik, kaygıyı yönetmede zorluk gibi kişisel özelliklerin de etkili olduğunu göstermektedir. Tükenmişlik, çeşitli alarmlar verir. Baş, boyun, sırt, kas ağrısı, yorgun hissetme, yeme, uyku alışkanlıklarında değişiklik görülebilir. Duygusal belirtilerin arasında başarısızlık, umutsuzluk, tedirginlik, endişe ve mutsuzluk, motivasyon düşüklüğü, sabırsızlık, depresif duygu durumu sayılabilir. Sorumluluktan kaçma, kendini izole etme, işleri erteleme, işe geç gitme, gidememe gibi davranışlar görülebilir.
Yanlış bilinenler bazı gerçekler*:
- Tükenmişlik yaşamak güçsüzlüktür. Tükenmişlik yaşayan kişinin güçsüz olduğu, stres ve baskı ile başa çıkamadığı düşünülür. Hatta “sen kesin depresyona girdin” gibi söylemlerle karşılaşılabilir. Her tükenmişlik yaşayanın depresyonda olduğu söylenemez. Tükenmişlik daha çok kişinin işini, yaşamını nasıl algılandığıyla ilişkilidir. Örneğin, işlerini stresli ve talepkar olarak tanımlayan kişilerin tükenmişlik yaşama riskinin daha yüksek olduğu bulunmuştur.
- Tükenmişlikle baş etmek için büyük bir değişiklik yapmak gerekir. Ya da bir iki gün tatil yapmak yeterlidir! Araştırmalar tükenmişlik seviyesinin tatilde düşerken, işe döndükten çok kısa süre sonra tatil öncesi seviyelere geri döndüğünü göstermektedir. Dolayısıyla tatil, kalıcı bir çözüm değildir. İş değiştirmek, işi bırakmak da bir çözüm olmayabilir. Sınırlar, hayır diyebilmek üzerine çalışmak, destek kaynaklarını artırmak gerekir. Kişinin içinde bulduğu durumu gerçekçi bir şekilde değerlendirebilmesi, kendi hayatı üzerinde bir etkisi olduğunu fark etmesi ve değişim için pek çok seçeneğe sahip olduğunu anlaması işe yarayabilir.
- Tükenmişlik yaşıyorsanız, bunu gizli tutmalısınız. Tükenmişlik sadece yoğunluktan kaynaklanmaz, yalnızlık da önemli bir unsurdur**. Kişinin bu tür sorunları başkalarının da yaşadığını fark etmesi önemlidir. Arkadaşlarla, dostlarla konuşmak, yöneticilerden, ekipten yardım talep etmek gerekir. Ek olarak profesyonel destek de alınabilir.
*Davis Laak, P. (2015). 5 Myths About Burnout. Psychology Today.
**Seppala & Kimg (2017). Burnout at Work Isn’t Just About Exhaustion. It’s Also About Loneliness. Harvard Business Review
