BÜŞRA KESKİN, Psikolojik Danışman
Oyun, çocuğun gelişimde oldukça önemli bir yere sahiptir. Çocuk için çok keyifli olan bu etkinlik aynı zamanda çocuğun işidir. Pek çok çocuğun uyandığı andan itibaren oyun oynamaya başladığını ve gece uyku saatine kadar oyunun devam ettiğini görürüz. Yapılan çalışmalar, oyun oynamanın çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimini olumlu yönde etkilediğini, anne, baba ve çocuk ilişkisini güçlendirdiğini göstermektedir.
Oyuncaklar ise oyuna aracılık, hizmet eden en önemli materyallerdir. Çocuğun zihinsel, fiziksel duygusal ve sosyal gelişimine destek veren, hayal gücünü, yaratıcılığını ortaya koyabildiği tüm malzemeleri oyuncak olarak isimlendirmek mümkündür. Çocuğun gelişimi için bu kadar önemli malzemeleri seçmek de önemli bir konu olarak karşımıza çıkar.
Oyuncak seçiminde nelere dikkat etmek gerekir?
- Önce sağlık ve güvenlik: Oyuncağın yapıldığı materyalin ve kullanılış şeklinin çocuk sağlığı ve güvenliği açısından bir risk oluşturmaması önemlidir. Örneğin, erken çocukluk dönemi oyuncaklarında keskin kenarlar, ağza, buruna, göze ve kulağa kaçabilecek küçük parçalar bulunmaması önemlidir. Oyuncakların ambalajındaki tanıtıcı bilgilere ve CE (oyuncak mevzuatına uygun olduğunu gösteren) işaretine dikkat edilebilir. Doğal malzemelerden yapılmış, sadece çocuğu değil, doğayı da koruyacak, geri dönüşüm yapılabilecek oyuncaklar tercih edilebilir.
- Yaşa ve gelişim düzeyinde uygunluk: Oyuncakların çocuğun yaşına ve gelişimine uygun olması önemlidir. Çocuğun gelişiminin ve yaşının altında oyuncaklar çocukta ilgi, heyecan uyandırmayabilir. Çocuk, oyuncağın gerektirdiği becerilere hali hazırda sahip olduğu için sıkılabilir, keyif almayabilir. Çocuğun yaşının ve gelişiminin üstünde oyuncaklar ise çocuğun zorlanmasına, yetersizlik, öfke, sıkıntı gibi duygular hissetmesine neden olabilir. Elbette ebeveynlerin çocuklarına dair beklentilerinin, hayallerinin olması güzel ve değerlidir ancak bu beklentileri gerçek dışı olduğunda hayal kırıklıkları yaşanabilir, ebeveynin çocuktan beklentisini, çocuğun kendinden beklentisini olumsuz etkileyebilir. Nasıl ki emeklemeden ya da bacak kaslarımız tam gelişmeden ayağa kalkıp yürümemiz mümkün değilse, bazı oyuncaklarla oynamanın da zamanı olduğunu söyleyebiliriz.
- Farklı gelişim alanlarına destek: Oyuncak sayından çok oyuncakların niteliği önemlidir. Oyuncakların çocuğun farklı gelişim alanlarını ve becerilerini desteklemesi istenir. Çocuğun parmaklarını kullanması, yürüme, zıplama gibi hareketlerini desteklemesi; renkli şekillerle görme, dokunma gibi duyularına hitap etmesi, sayma, gruplama, ayrıştırma gibi konuları öğretmesi, yaratıcılığını, keşfetme isteğini, hayal gücünü desteklemesi, kendini ifade etmesine, duygularını tanımasına, empati kurmasına, çevresi ve doğa ile ilgili düşünmesine fırsat vermesi önemlidir. Evdeki tencere, kepçe, çorap gibi nesneler oyuncaklaştırılabileceği gibi, bu nesnelerin bambaşka şeylere dönüşebileceğini hepimiz deneyimlemişizdir. Bir battaniye çadıra, karton kutu bir eve, bir tahta blok telefona dönüşebilir[1]. Özetle, oyuncaklar ne kadar farklı gelişim alanına hitap ediyorsa o kadar iyidir denilebilir. Çünkü zihinsel, bedensel, duygusal ve sosyal gelişim alanları birbirlerini tamamlar ve etkilerler.
- Çocuğun ilgi, istek ve ihtiyaçları: Oyuncak seçiminde çocuğun ilgi alanları ve istekleri çok önemlidir. Çocuklar kendi oyuncaklarını seçebilirler. Ebeveynlerin çocukları farklı seçeneklerle tanıştırması, bir başka deyişle, menüyü çeşitlendirmeleri anlamlı olabilir. Bu noktada, ebeveynlerin oyuncaklarla ilgili önyargılarını fark etmeleri önemlidir. Örneğin, “Oğlum bebekle oynamaz”, “Araba ilgisini çekmiyor, o kız çocuğu” gibi ayrımları yapmak yerine, oyuncakları cinsiyetlendirmeden tanıtmak önemlidir. “Aa bak burada ne varmış, bununla nasıl oynanabilir acaba, bak renkleri ne güzelmiş” gibi söylemlerle çocuğun ilgisi oyuncağa çekilebilir ve seçim çocuğa bırakılabilir. Her insanın bakım verebilme, döktüğünü vileda ile silebilme, tamir işlerinden biraz anlama gibi becerilere hayat içinde ihtiyacı olur. Çocuğunuzun oyuncak seçimlerini dikkate aldığınızda, baskı uygulamadığınızda ve cinsiyet ayrımcılığı yapmadan yeni oyuncaklara alan açtığınızda oyun dünyası daha keyifli, eğlenceli bir alan olacaktır.
Oyunun en önemli materyallerinden biri oyuncaksa, en önemli oyun arkadaşlarından biri de ebeveynlerdir. Çocuğun oyun dünyasına uygun bir şekilde eşlik edebilmek pek çok ebeveynin zamanla, deneye yanıla, tekrar tekrar yaparak kazandığı bir beceridir. Bu eşlik, çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oldukça keyifli ve eğlenceli olabilir. Yetişkin sorumluluklarından, olmazsa olmaz kurallarından bir nefes alabileceğiniz, hatta gerçekliği yıkıp mış gibi yapabileceğiniz, esneyebileceğiniz, hayal kurabileceğiniz, yaratıcılığınızın sınırlarını zorlayabileceğiniz bir alandır oyun. Tüm bu becerileri geliştirmek, çocuğunuz ile iletişiminizi güçlendirirken, onu daha yakından tanımanızı sağlayacak, onun sevdiği, sevmediği şeyleri öğrenmenizi, dert ettiği meseleleri anlamanızı kolaylaştıracaktır.
[1] https://www.adimadim.com/blog/cocuk-gelisimi/yasa-gore-dogru-oyuncak-secimi
